Enghraifft o dafodiaith Bro Morgannwg o'r flwyddyn 1897.

Darn o hanes Ianto'r Shortar, yn nhafodiaith Bro Morgannwg. O Bapur Pawb, 29 Mai 1897.


IANTO'R SHORTAR 
[Gian Fachgian o Fro Morgianwg.] 

XI. DECHREU CHWALU’R NYTH. 

Af fi ddim i wed wthtoch chi am boiti’r holi a'r crosholi fuws ar Ianto biach boiti'r mochyn - dim ond gwed ’sponiad Ianto biach yn short ’naf fi; achos ma stori'r mochyn yn myn’d dicyn biach yn hir, y’ch chi'n gwpod.

Beth bena, ro’dd y ’sponiad rhwpath fel hyn: Weti i Ianto biach ddwad nol o’r gwaith tin, rol bod a chino iddyn nhw, fe ddath Shoni biach Wil Sherwr iddi moyn a gial myn’d ar hyd y lle i seuthu adarn biach; ac ar hyd y lle i seuthu adarn biach etho'n nhw’ch dou. 

Ro’dd yr adarn biach yn gwpod ta dwad ar ’u cownt nhw own nhw; felny, ar ol cerad a cherad am oria, cheson nhw ddim cynnyg ar seuthu dim at ddim, ond at un goch giam fiach; do’dd hono ddim yn gwpod dim am boiti nhw, ond fi ffilws Ianto a seuthu hono hed. 

Weti Ianto biach ffili seuthu’r goch giam, dyma Shoni’n dechra shimplo’r pystol, trw wed niag o’dd a ddim gwerth; nia laddsa fa ddim cleran withach ’deryn, a lot o rhw flagardath felny. Ro’dd Ianto’n cynnyg dala wager a fa, lladdsa fa fuwch ne geffyl; a felna o’n nhw’n tafoti a’u gilydd wtht gerad sha thre, nes to’n nhw o fla’n y Lion.

Fan ’ny, fi welws Shoni fochyn y Lion yn acor bedd iddo i hunan yn y doman. 

“Ianto,” eba Shoni, “wyt ti’n gwed y lladda dy bystol di fuwch ne geffyl, ond fi ddala i a ti ginog a dwrnad o farbls nawr nia ladda fa ddim mochyn.” 

“Fi dala i y consartina a ti,” ebe Ianto, “lladdiff a.”

“Nawr, ta, giad i ni wel’d, nawr, ta,” ’ba Shoni. 

Mwn mynad arath ne lai, ro’dd y mochyn yn cwmpo yn farw clotshan iddi fedd weti cial i seuthu’n gwmws yn ’i lycad whith. 

Gita bod y mochyn yn cwmpo, fi glwsan laish menw yn gwiddi: “Beth wyt ti’n neyd, y scowndral biach; am beth owt ti’n lladd y mochyn, Ianto?” &c. 

Gwraig y Lion o’dd y fenw. Ro’dd hi’n gwel’d y cwbwl, ond wydda hi ddim beth o’dd gita nhw mwn llaw, stodd y peth weti dicwdd.

’Don nhw ddim weti gwel’d hi cyn iddi widdi felna, ond nhw gwelson hi nawr; ond ethon nhw ddim i ddala pen stori a hi, achos fi rhytson nerth ’u trad i gwato i’r coud o’dd jest ar bwys ’no; a dyna lle buo nhw’ch tri yn gwato fan ’ny ys to hi’n nos pitsh. 

Ro’dd Mac Cinli, y’ch chi’n gwpod, gita nhw o’r dechra. Weti ’ddi fyn’d yn nos felny, fi ddechreuson ’u ffordd sha thre; ond ro’dd gormod o ofon cial ’i whado gian ’i fam ar Ianto i fyn’d i’r ty; i’r ardd i gwato yn y coud gwsberis a’th a, ond fi a’th Mac Cinli a Shoni sha’r ty’n streit. 

Ro’dd Ianto biach yn gwel’d ’i fam a Meri yn myn’d i whilo am dano, ac weti iddi nhw fyn’d, y slipws a i’r ty ac i’r gwely heb wmolch nia byta bwyd nia dim. 

Weti Ianto biach fyn’d drost ’i stori, dyma’r hen Ianto yn gofyn iddo:

“Ceso ti’r ginog a’r marbls gian Shoni?” 

“Do,” ’ba fynta. 

“O! dera di, ’ta,” eba’i diad, dan winco arna i, “dyw’r gollad ddim yn gollad i gyt, 

yto ’ta? Os gialla i gial gwaith i ti fori, gai di dechra gwitho dy’ Llun nesa’i ti gial talu am y mochyn yto. Wi weti setlo a Mac y Lion felna hono, wyt ti’n folon?”

“Otw i,” ’ba fa, a’r dwr yn tascu o’i lycid a, gian mor falch o’dd a i glwad. Ro’dd i diad yn rhoi dwy newydd dda iddo gita’u gilydd wtht wed felna. 

Fi gias Ianto waith i Ianto biach fel ro’dd a’n meddwl; ac fi gias Ianto biach ddechra gwitho’r dy’ Llun cynta’r ol ’ny; ac weti’n, ’nath a ddim llwar o ofid i neb gita’r pystol a’r consartina. 

Ro’dd Bill Hwals nawr yn dechra myn’d

yn fachgian drwg, ac o ddrwg i wath ro’dd a’n myn’d o hyd. 

Weti ’ddo ddechra ciaru, ro’dd a’n gias budur iddyn’ nhw yn ty, ac ro’dd a’n colli llwar tyrn ar ’i waith i herlid cwrw a potchan giam a phetha. Ro’dd a weti cial tair symans am botshan, ond do’dd a ddim weti dala dim giam; ac achos hyny a phetha, ro’dd i diad a fynta yn ffrio yn ty yn rown abowt fel ci a mochyn. 

Ond ta beth yn byd ’nelsa Bili, do’dd dim bai ar Bili gian ’i fam. Bili o’dd ffafrat ’i fam, a Ianto biach o’dd ffafrat i diad; ond dyn helpo Meri, pwr dab, do’dd neb yn ffafro llwar ar Meri. Ro’dd Ianto biach yn bwcwth prynu lot o betha iddi pun delsa fa’n rhowlar-man i enill saith a whech y dydd fel ro’dd Bili’n gneyd. 

Do’dd dim gwerth o giam am boiti Glyndwynant; ro’dd y pydlars a’u cwn a’u dryllia ar ’u gol nhw ddydd a nos; ond ro’dd Bili bown o gial myn’d i whilo o hyd, er i’r jestysed wed wthto’r tro dwetha buws a o’u blan

nhw ta carchar o’dd yn ’i haros a pun delsa fa ’no weti’n. 

Un bora, fi ballws Bili a chwnu i fyn’d sha’r gwaith; rodd ’i ben a rhy dost iddo witho, ’ba fa; ond fi gwnws heb fod yn hir i gial myn’d i whilo am sgwarnog; ro’dd a, ma’n depig, weti setlo y noswith cyn ’ny a Dic y Washman a Shoni'r Cwn ffor’ o’dd hi fod. 

Ro’dd ’i ben a’n iach net ’i fyn’d i gwrdd a Dic a Shoni boiti ddeg o’r gloch i’r Tinman’s, ac i fyn’d gita nhw a’r cwn weti’n i whilo am sgwarnog i dir Gelligron. Weti nhw whilo lot dyma nhw o’r diwadd yn cwnu sgwarnog, o’dd weti diwad ’no o rhwle arath, dyma hi’n hylyw fawr gita nhw stodd y lle’n eco. 

“Hylyw! Mac Cinli; O! iafal a!” ‘ba Bili, fel dyn yn crio acshwn jest.

“O! Topar biach a fa! O! nghi biach i; O! rhen gianon a fa,” eba Dic. [“]Hylyw, ngiast fiach i; O! ngh’loman i a hi!” eba Shoni. 

Erbyn hyn, ro’dd y sgwarnog ar gianol y ca, a’r cwn yn closo am boiti ’ddi. 

“Dyna hona’n reit., ta beth, ’ba Shoni; achos ro’dd a’n proffesu ’i fod a’i hunan yn dallt lot am boiti hela. Reit o gial ’i dala o’dd a’n feddwl o’dd y sgwarnog.” 

Pun o’dd y sgwarog yn gwel’d y cwn yn closo am boiti ’ddi felny, dyma hi'n rhoid naid lan boiti betar llath i'r air, ac wtht ’i gwel’d hi weti myn’d i golli felny, heb wpod iddyn nhw mor sytan, fi gretws Topar ta Flei, giast Shoni, o’dd weti llyncu ’ddi, ac fi gretws Fled ta Topar o’dd weti llyncu ’ddi, a dyma’n nhw myn’d i wmladd a’u gilydd yn ffyrnig. 

Fi farcws Mac Cinli’r sgwarnog yn dishgyn,

ac yn gwrsi yr a’th hi rhynti nhw hyd y berth. Fan ’ny, fi nidws y sgwarnog i ben clawdd, ac off a hi’n gros trw'n berth; a dyma Mac Cinli’n myn’d i roid naid drost ben y berth ar ’i gol hi; ond rhwffordd, fi slipws ’i ddwy trod ol a, ne rhwpath. Yn lle rhoid naid drost ben y berth, fel ro’dd a’n feddwl, rhoid naid nath a, stodd a’n dishgyn a’i ben yn erbyn poplan o’dd yn y clawdd ac weti’n, dyma fa’n dishgyn yn fon y clawdd fel cwtad o hoilon yn farw clotshan. Nawr, ro’dd y sgwarnog weti dianc, a Mac Cinli weti marw! 

Erbyn hyn, ro’dd Topar a Flei weti dwad i ddallt ffor’ o’dd petha’n iawn, ac yn dishgwl mor wirion a dwy ddafad ar gorph Mac Cinli, gita. Bili, Dic, a Shoni. Pun o’n nhw yn pendrwmu fan ’ny, uwchben corph Mac Cinli, ro’dd y dyn o’dd bia'r tir yn doti’u henwa nhw lawr mwn llyfyr rochor arath i'r berth; ac weti ’ddo fa gwpla, dyma fa'n gwed wthtyn nhw: 

“Wel, Wiliam Hwals, a Richad Lwys, a John Jones, gewch chi glwad am hyn yto. Dydd da chi heddi.” 

(I'w barhau.)

Enghraifft o dafodiaith Shir Gâr ganrif yn ôl.

Darn yn nhafodiaith Sir Gaerfyrddin o’r “CARMARTHEN JOURNAL”, Mawrth 22, 1918.

LLITH TWM 'BARELS.

BISNES Y BWYDIDD.

Wel ma rhiw helbil ofnadw inglin a chal tippin bach o fwyd i gadw corff ag ened wrth i gili. Idrich yn go dowill ma pethe nawr, ond yn ol pob tebig mi ddaw'r cwbwl yn well heb fod yn hir iawn. Nawr ma'r wlad ma yn gneid pethe ddilse fod wedi cal i gneid o ar ddachre'r rhifel. Ma un peth i weid inglin a'r bwyd, ma'r fflwr wedi gwella lot wrth fel wedd e os tippin nol. Stim cimint o'r Indian Korn indo nawr. We'r brawd [sic; = blawd] ny fowr o gownt. Mi fiodd lot o sharad amser y fflwr Indian Korn nag wedd hi ddim yn ffer fod ffarmers yn cal fflwr gwenith gatre iachis, a dinion erill yn gorffod bitta shwt stwff gwael. Ie, wel, wedd hi'n idrich dippin bach yn fflat prny, ond dina beth od fel i ni'n leiko idrich ar un wmed y ddalen. Cin y rhifel we dinion yn galler cal fflwr gwyn Extras, a'r rhan fwya o ffarmers yn bitta bara gwenith, a rhai o nhw hefid yn bitta bara barlis. We dim son prny nag wedd hinni ddim yn ffer i'r ffarmers. Wy'n cofio amser pan wedd plant ffarmers yn mind a'i tockin i'r iskol - bara menin gwenith ne farlis, a hwnnw yn go dowill i liw, a'r plant yn gorffod mind naill ochor i fitta fe, achos fod plant erill yn gneid sport am i pen nhw. Y plant ny, wedi tiddi finni nawr, si'n grwmlan fwya yn erbin pethe fel ma nhw nawr. Rownd ma'r rhod yn troi. Peth arall wedin. Wy'n cofio'r amser, ag ich chithe hefid, pan bise dyn yn mind i dre fowr, a dillad gwlad, ag wmed wedi browno yn yr hoil, beth we nobs y trefidd yn i galw nhw, — "kentri joskins," "kentri klowns” ag enwe o'r short na. Ond ma'r nobs wedi gweld gwerth y "joskins" a'r "klowns" erbin heddi. We'r hen wlad ma wedi mind dippin bach yn rhi stuck-up, ag wedd hi'n hen brid tinni rhai o bleevs crand rhai o'r swanks. O, O, middech chi, grondwch ar Twm yn cadw part y ffarmers, ag inte wedi bod yn i whippo nhw mwy na neb. Do do, ag os bidd ishe'r whip to, ma Twm yn barod i hiwso hi. Ond sna i am feio neb ar gam. Thats ffer inuff ond iw e?

Wel nawr te, cin starto, wy am weid gaer ne ddoi inghilch consert

BLANCOD, GER CINWIL.

Ichi’n cofio i fi ofin cwpwl o gwestiwne i gomitti y consert ma. Mi ddoith aped o wrth un o'r comitti, ond down i ddim yn sattisffeid ar y partiklars, ag mi es i i whilo miwn i'r bisnes. Rown i am gal gweld yn iawn fod popeth yn cal i gario mlan yn streit. Wel ma dda gen i aller gweid fod y cwbwl yn iawn. Y dispiwt mwya we hin. Mi rowd ar ddiall nosweth y consert fod dros £10 wedi cal i caskli, ond ar ol ny dim ond cifri am £8 19: 6 ddoith. Nawr yn nattiriol we rhaid idrich mwn gal gweld shwt we pethe'n bod. Wy wedi cal gwbod shwt biodd y cam-ddialltwrieth, ond dima'r peth pwysig, we'r cwbwl yn reit streit, hinni iw, dim pinsho. Wy hefid wedi cal eitha explaneshon inglin a'r conserts, a'r amownts si wedi cal i rhoi i'r boys, ochodin ma gen i bleser i weid wrth y reeders fod y comitti yn reit streit mor belled, ag yn heiddi pob sipport.

Shwt biodd hi ar y cobin ny gwmpodd i'r afon sha Pentrecwrt? Wir ma adarn epeshal i gal fforna. Ma lot o ddigwiddiade doniol wedi cimrid lle forna [sic; = fforna] yn ddweddar, a wy'n gweld fod rhaid rhoi tro na emill waith. Peth arall hefid inglin a'r hewlidd. Ma'r Kownti hewl yn grand, wharre teg, ond am yr hewlidd bach, dyn helpo'r pwr begers si'n gorffod trottian drosti nhw'n amal. Ma nhw'n gweid wrthw i fod yr hewlidd yn Ffraink rhiw dippin bach yn wath na nhw, ond wy'n dowto tanimarw.

Shwt mai’n bod oboti streik y "needl-dreivers" sha Landissil? Wy wedi cal ar ddiall fod un o'r leeding boys wedd yn gweiddi am streik wedi mind nol i weitho heb y godiad. Wir, stwff gwael iawn wedd yn y boy na. Nid gweid dim am reits na rongs y streik odw i, ond cifeirio at y bachan ma yn gweiddi am streik, ag inte wedin yn troi yn gachgi. Wy'n leiko gweld dyn yn sticko dros i arfe, bidded e'n gledde ne nedwi.

Ma rhai yn grwmlan achos ma dim ond whilo beie ma Twm. Wel sda fi ddim i neid am hinni. Felna ces i ngeni sownd, ond wy mor barod a neb i roi credit le ma credit yn ddiledus. Wy'n cal ar ddiall fod rhai boys da iawn i gal sha ardal Landissil, shach mod in whippo pwer o rai o'r netivs. Mai'n debig fod un o'r gwd netivs ma yn gwerthi llath i gwstwmers am yr un pris o hid, hinni iw, ddim wedi codi o wrth yr hen bris. Ma kesis o'r short ma yn anamal iawn, a ma’r bachan ma, — Mistir Tomos Jons, Can-ton, yn heiddi camolieth am i dreetment i'w gwstwmers. Cofiwch chi nawr te, na fidd mo hwn yn cal un trwbwl i gal i waer miwn. Ol hands on deck to help a down-reit gwd chap. Pob lwc i ti machan i.

Ma gen i aer bach nawr i weid wrth ffarmer lan rochor icha Llandissil, sha ardal Alltrodin fforna. Mi ddoith bachan gatre am leev o'r Nevi, ar ol bod mas ar y mor am riw Too Yeers. Mi ath mas i whilo am weningen, a se chi'n y man na, mi fiodd mor anlwckis a mind dros dir ffarmer neilldiol heb feddwl insilto na gneid dim niwed i Skweier Spuds, ond o'r iechid, dina storrom mai'n debig. Hm, ie, bachan wedi bod mas am rhiw too yeers, wedi joino yn wirfoddol, ddim wedi bod yn cwdwmmo a Treibiwnals, ddim yn gneid gwd war proffits, ond dina fe, we dim gweningen i fod i'r heero. Lwk heer Meinabs, do yiw col that pleing the gem? I dont. That is teling yiw streit. Rho barch i'r bechgin si'n wmla drostot ti bachan. Paid bod yn frwnt.

Wy am ofin un cwestiwn bach i gomitti klwb piskotta Llambidder. Sawl mimber nowi dderbinion nhw pwy ddwarnod, a beth we’r boys, a faint gorffod i'r boys dali am gal dwad yn eilode? Beth ma'r comitti yn neid a'r dibs? Falle bidd infformeshon ar y kwestiwn yn intresting.

Beth iw'r mwstwr si gida rhai boys ifenk sha ardal Cwmdiad ar nos Silie? Mai'n well i chi boys i fod dippin bach yn fwy tawel, ne falle daw y bachan na yn y siwt kaki heibo i chi o Garfurddin. Ma lot o chi wedi cal kondishonal exemshon, ond nid exemshon i neid disterbans ar nos Silie, a gneid ich hinen yn niwsans i rai erill. Nid amser i wharre ffwl iw hi nawr, pan ma boys stedi, streit mas yn y trenshis yn wmla drostoch chi. Ffor shem yiw miserebl shurkers. Nawr, ma gen i list o enwe'r rhai fiodd yn wharre'r ffwl nos Seel, March 3. Os nad ichi'n bihafio, mi ffeinjwch chi'ch henwe miwn man nad ichi'n leiko.

Gaer bach at deekns a gwenidog

SALEM, HEWLGALED, LLANDEILO.

Mi leikswn gal gwbod pwy blan wedd gida chi i ddowis deekn nowi pwy ddwarnod? A odi'r eilode wedi cal llais yn y bisnes? Peth arall wedin, beth we gida'r cob na yn erbin cal dinion ifenk i gaskli at y comitti showdwirs?

Beth we gidag e yn i herbin nhw? Nawr te, ma gen i bos yn iawn ichi. Shwt ma peido mind yn dost? Ma hwn yn joli gwd eideea hefid. Mai'n debig fod boys y reilwei yn cal ginni yr wsnoth o war bonnis, ond os colla nhw ddwarnod, ma nhw'n colli y ginni, ag yn lle ny yn cal twelv bob sick pei. Rissult fowr iawn o sicknes. See the point. Diw hi ddim yn tali'r ffordd i find yn dost.

At eilode

WAR AGRIKELSHERAL COMMITTI,

shir Garfurddin. Prid ichi'n mind i gihoiddi balans sheet och ackownts? Mai shwr o fod yn brid gwlei gal gweld le ichi'n sefill. Plees ripplei, ne ma rhaid gweid rhagor ar y bisnes.